İZMİR'İN KIYMETLİ ŞAHSİYETLERİ - 1 - İsmail Hakkı İzmirli

İZMİR'İN KIYMETLİ ŞAHSİYETLERİ - 1 -

İsmail Hakkı İzmirli

İzmir’de doğdu. Çubukçu Hüseyin Efendi’nin torunu ve yedek yüzbaşı Hasan Efendi ile Giritli Hafize Hanım’ın oğludur. Küçük yaşta iken babasını kaybetti ve kardeşiyle birlikte annesi tarafından yetiştirildi. İlk öğrenimden sonra babasının amcası Âmâ Hâfız’ın yanında hıfzını tamamladı. Bir yandan medrese dersleri alırken öte yandan rüşdiyeyi bitirdi ve Ağustos 1891’de Namazgâh İbtidâî Mektebi’ne muallim tayin edildi. Aynı yıl İzmir Dârülmuallimîni’nde fahrî hocalığa başladı, bu arada İzmir İdâdîsi’nde imamlık ve hocalık yaptı. 13 Ocak 1890’da İstanbul’a gitti ve Dârülmuallimîn-i Âliye’nin ilk talebeleri arasına girdi, 1892’de Edebiyat Şubesi’nden mezun oldu. Medrese tahsiline İstanbul’da da devam eden İsmail Hakkı, Fâtih dersiâmlarından Hâfız Ahmed Şâkir Efendi’den icâzet aldı. Dârülmuallimîn-i Âliye’deki hocaları arasında en çok etkilendiği Ahmed Âsım Efendi ile irtibatını devam ettirdi ve mezun olduktan sonra ondan Fuṣûṣü’l-ḥikem’i okudu. Ahmed Âsım ve Ahmed Şâkir efendiler onun ilmî şahsiyeti üzerinde derin etkiler bırakmıştır. İsmail Hakkı ayrıca Hüseyin el-Ezherî’den Şâzeliyye tarikatı icâzetnâmesi almıştır.

1896 yılında Maarif Nazırlığı Encümen-i Teftiş ve Muayene heyeti üyeliği, 1908-1909 yıllarında Daru’ş-Şafaka müdürlüğü, 1909-1913 yılları arasında Darü’l-Fünûn Ulûm-ı Şer’iyye ve Edebiyye şubeleri müdürlüğü, 1914-1918 yılları arasında Darü’l-Hilafeti’l-Aliye müfettişliği, 1922-1924 tarihleri arasında Umur-ı Şer’iyye ve Evkaf Vekaletine bağlı Tedkikât ve Te’lifât-ı İslâmîyye Heyeti üyeliği ve başkanlığı, 1931’de İlahiyat fakültesi başkanlığı, yapmış olduğu idarî görevlerdir.

İzmirli İsmail Hakkı, son dönem Osmanlı ve ilk dönem Cumhuriyet âlimlerinden birisidir. Başta Kelam olmak üzere, pek İslamî ilimlerde kitap ve makaleler neşretmiş olan İzmirlinin fıkıh alanıyla ilgili de pek çok çalışması mevcuttur.

İslâmî ilimlerin yanı sıra, başta Arapça olmak üzere Farsça, Fransızca, Rumca ve Latinceyi bilen İzmirli İsmail Hakkı, mektep ve medresenin birlikte bulunduğu bir dönemde her iki kurumda okutulan derslerden de istifade etmiştir. Devrinde okutulan bütün dersleri görmüş, batı ilimlerinin yanı sıra klâsik İslâm ilimlerini de hazmetmiştir. Batı felsefesi, mantık, sosyoloji, psikolojinin yanında, Kur’an ilimleri başta olmak üzere tefsir, hadis, fıkıh, kelam, tasavvuf, İslâm tarihi, dinler tarihi, İslâm felsefesi derslerini çok iyi tahlil etmiştir. Onun, kendisini yetiştirmiş biri olması ürünlerine de yansımış, İslâmî ilimlerin hemen hepsinde eserler vermiştir. İzmirli’nin eserlerinin pek çoğu eski yazıyla, çok azı Latin harfleriyle yayınlanmıştır.

Kaynak 1 : TDV İslâm Ansiklopedisi

Dijital İzmir Kütüphanesi - 2019