Huntington Kindergarten / Huntington Anaokulu / Osmanlı ve Türkiye'nin İlk Anaokulu / 1885-1886 yılı

Basmane - Meles Caddesi üzerinde bulunan Spartalian Evi, Huntington Kindergarten

 Cornelia “Nellie” Storrs Bartlett, 1884 yılında ABD’den bir gemiye binip İzmir’e doğru yola çıkan 24 yaşında genç bir öğretmen. Mount Holyoke College, Wellesley College gibi ABD’de o dönemin en iyi kız okullarında eğitim aldıktan sonra, Minneapolis’te öğretmen okulunu bitirip, idealist genç bir öğretmen olarak aklında yenilikçi fikirlerle Anadolu topraklarına doğru yola çıkmış. Nellie’nin çocukluk ve gençlik yılları, Amerikan Bord için Kayseri’de çalışan annesi ve babası nedeniyle Anadolu’da geçmiş. Ailesi İzmir’e gelince, o da eğitim için gittiği ABD’den dönüşünde, yani 1884 yılında İzmir’e gelmiş. Minneapolis öğretmen okulunda aldığı eğitimi ve ideallerini hayata geçirmek için kolları sıvamış. Kendi çabasıyla dünyada bile henüz yeni yeni uygulanan; Türkiye’de ise ilk olacak bir fikri hayata geçirmiş. Bir “anaokulu”... 19. yüzyılın başlarında Alman eğitimci Friedrich Fröbel tarafından geliştirilen “anaokulu sistemi”, 1880’lerde Avrupa dışındaki ülkelerde bile pek bilinmiyordu. Nellie, işte Fröbel’in verdiği adla ve onun fikirleriyle yola çıktığı ilk “kindergarten”ı, İzmir’de hayata geçirir. Kısa sürede büyük bir ilgi görür. Çok değil, bir yıl sonra tam 70 öğrencisi vardır. Nellie bununla da kalmaz ve ilk olarak altı genç kadına, Fröbel sistemini öğretmeye başlar. Böylece yıllar boyunca yetiştirdiği 42 anaokulu öğretmenleriyle, bu topraklarda okul öncesi eğitimin temellerini atan kişi sayılabilir. Anaokulu, o kadar başarılı olur ki, İzmir’de değişik binalarda 10 yıl eğitim verir. 1895’te Meles Caddesi’nde ABD’den bağış yapan bir kişinin adıyla, yani Huntington Anaokulu ve Öğretmen Okulu olarak kendi kalıcı binasına taşınır. Girişine de Fröbel’in büstünü koymayı ihmal etmezler. Nellie, 1902 yılına kadar, her iki okulu da yönetir. Ancak annesinin vefat etmesi, babasının bakıma ihtiyaç duyması ve kendisinin de sağlık sorunları nedenleriyle ABD’ye dönmek zorunda kalır. Huntington Anaokulu da ACI bünyesine katılarak, 20 yıldan uzun süre daha eğitim vermeye devam eder.

Cornelia (Nellie) Storss Bartlett ve Ailesi

Kasım 1884 tarihinde Amerika'dan İzmir'e ailesinin yanına dönmüştür. Kendisi o tarihlerde  İzmir’deki Amerikan kız okuluna (ACI) ait kiralık evin bir odasında Ocak 1885’te bir anaokulu açmıştır. Amerikan Board misyonerlerinin ifadesine göre bu okul Türkiye’de açılan ilk anaokulu olma özelliğine sahipti.

1886 yılında ise Basmane’deki tren istasyonunun arkasında bulunan Ermeni mahallesinin, Meles Caddesi üzerinde yer alan ve Spartalian Evi olarak bilinen binaya taşınılmıştır. İlk önce üç yıllığına kiralanan ve daha önce Tütün Rejisi (Régie des Tabacs) tarafından balyalama yeri olarak kullanılan bu bina, ABCFM tarafından erkek okulu binası, Bartlett ailesinin evi ve aynı zamanda Nellie Bartlett’in anaokulu olarak kullanılmıştır.

Huntington Kindergarten anaokulunda çocuklar

Amerika’da anaokulu öğretmenliği üzerine eğitim alan Board misyoneri Bayan Cornelia (Nellie) Storss Bartlett aracılığıylaysa Osmanlı Devleti’nde de anaokulu sistemi ilk defa uygulanmaya başlamıştır.

Huntington Kindergarten bahçesi

Basmane Gar'ın arka tarafındaki Meles Caddesi

Osmanlı Devleti’nde 19. yüzyılın ikinci yarısında bazı yabancı ve azınlıklar anaokulları açmışlardır.
Ancak, Müslümanların bu tür bir okul açmaları çok gecikmiştir. 23 Temmuz 1908’den önce, çeşitli
vilayetlerde özel Ana Mektepleri adı altında eğitim faaliyetleri başlatılmıştır. 1908 yılından sonra da
İstanbul’da bazı özel Ana mektepleri açılmıştır. Resmî Ana Mektepleri ise Balkan Savaşları’ndan sonra açılmış ve yaygınlaşmıştır.

Sağdaki binalar Amerikan Koleji binaları. Hemen arkasında Basmane Gar Mevcut. Günümüzde Mürselpaşa Bulvarı civarı. Akan dere de bir zamanlar Boyacı Deresi olarak bilinen dere.

Smyrna kindergarten property and statement, by Cass Arthur Reed 2

Smyrna kindergarten property and statement, by Cass Arthur Reed 1

Kaynak : Cenk DEMİR'in ilgili makalesi.
Kaynak : A Chronicle of the American Collegiate Institute and Associated Schools in Izmir - Pats of Learning
Kaynak : Sağlık ve Eğitim Vakfı(SEV) KIŞ 2018, YIL 7, SAYI 13
Kaynak: Levantine Heritage websayfası
Kaynak: Salt Archive